Kryzys przed nowym rokiem szkolnym - Ponad 20 tysięcy wakatów dla nauczycieli
Na trzy tygodnie przed inauguracją roku szkolnego 2025/2026 polska oświata stoi przed jednym z największych kryzysów kadrowych w swojej historii. W bazach ogłoszeń kuratoriów oświaty i urzędów miast figuruje ponad 20 tysięcy wolnych etatów dla nauczycieli, a sytuacja – jak ostrzegają eksperci – może jeszcze się pogorszyć.
Brakuje przede wszystkim matematyków, chemików, fizyków, nauczycieli przedmiotów zawodowych oraz specjalistów od edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej. W tle kryzysu – niskie zarobki, nadmierne obciążenie obowiązkami i rosnące wymagania rodziców.
Kto najbardziej poszukiwany?
Według Urszuli Woźniak, wiceprezes Zarządu Głównego ZNP, w połowie lipca brakowało:
- 1,7 tys. nauczycieli przedszkoli
- 2 tys. nauczycieli specjalistów
- Tysiące tzw. „przedmiotowców”, w tym matematyków, chemików, fizyków oraz nauczycieli zawodu
– „Liczba wakatów zapewne jeszcze wzrośnie. Tak jest co roku – szczególnie w dużych miastach problem jest ogromny” – podkreśla Woźniak.
Dlaczego młodzi nie chcą uczyć?
Powodów jest wiele:
- Niskie płace – w niektórych przypadkach nauczyciel zarabia mniej niż pracownik obsługi szkoły bez wykształcenia pedagogicznego.
- Praca ponad siły – liczne nadgodziny i obowiązki wykraczające poza nauczanie.
- Brak prestiżu i szacunku – roszczeniowi rodzice, wulgarne zachowania uczniów, społeczny stereotyp „18 godzin i wolne wakacje”.
- Luka pokoleniowa – coraz mniej młodych ludzi wybiera studia pedagogiczne, a wielu absolwentów w ogóle nie trafia do szkół.
Emeryci i studenci na ratunek
W wielu miastach – jak Wrocław – sytuację ratują emerytowani nauczyciele oraz studenci ostatnich lat pedagogiki, zatrudniani za zgodą kuratoriów. Dzięki temu udaje się uniknąć zamykania klas czy grup przedszkolnych, ale często oznacza to pracę jednego nauczyciela w kilku placówkach i prowadzenie zajęć ponad wymiar.
Nowelizacja Karty Nauczyciela pozwala zwiększać liczbę godzin ponadwymiarowych w przypadku braków kadrowych, ale – jak mówią pedagodzy – to tylko gaszenie pożaru.
Przeciążenie i brak wsparcia
Wielu nauczycieli musi pracować w klasach liczących nawet 32 uczniów, w tym dzieci z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego, uczniów z opiniami poradni psychologiczno-pedagogicznej, dzieci uchodźcze z różnych krajów i wyjątkowo zdolnych. Każdy z nich wymaga indywidualnego podejścia, co w praktyce często graniczy z niemożliwością.
– „Często samo przetrwanie lekcji jest sukcesem, a rodzice mają pretensje, że ich dzieci nie są traktowane indywidualnie” – przyznaje Woźniak.
Groźba protestów
Od 24 czerwca 2025 r. trwa pogotowie protestacyjne ZNP. Nauczyciele domagają się:
- Powiązania swoich wynagrodzeń ze średnią krajową
- 10-procentowej podwyżki płac
- Zmniejszenia liczebności klas
- Ograniczenia liczby uczniów ze specjalnymi potrzebami w jednym oddziale
Jeśli postulaty nie zostaną spełnione, 1 września 2025 r. w Warszawie planowana jest duża manifestacja pracowników oświaty.