Przyszłość edukacji pod znakiem AI – kompleksowy raport NASK
Najnowszy raport NASK „GSI w polskiej szkole. Przecieranie szlaków”, pod redakcją dr. hab. Jacka Pyżalskiego z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, przedstawiony 16 czerwca 2025 r., dogłębnie analizuje wpływ generatywnej sztucznej inteligencji (GSI) na uczniów szkół podstawowych. Raport stanowi kompleksowy przegląd szans i zagrożeń, które niesie ze sobą ta technologia w kontekście edukacyjnym.
Obawy nauczycieli wobec AI
Raport opiera się na badaniach jakościowych i ilościowych przeprowadzonych wśród nauczycieli klas IV-VIII szkół podstawowych. Największe obawy dotyczą uzależnienia uczniów od technologii GSI, które wskazało aż 81% ankietowanych nauczycieli. Równie istotne są obawy o:
- Oszukiwanie nauczycieli przy pomocy GSI – 76%
- Spłycenie wiedzy uczniów – 68%
- Pogorszenie relacji interpersonalnych – 70%
- Budowanie przez uczniów relacji z AI zamiast z ludźmi – 66%
Nauczyciele martwią się również, że niekontrolowane użycie technologii może zmienić charakter ich pracy, powodując utratę kontroli nad procesem dydaktycznym.
Negatywne scenariusze związane z użyciem AI
Nauczyciele wskazują konkretne zagrożenia w codziennej edukacji:
- Przyjęcie fałszywych informacji z GSI (27%)
- Wykorzystanie GSI do przygotowania prac domowych (25%)
- Tworzenie przez uczniów materiałów służących do prześladowania rówieśników (14%)
Istotne są także techniczne i prawne zagrożenia, takie jak:
- Wyłudzenia danych osobowych – 70%
- Naruszanie praw autorskich – 76%
- Niewystarczające regulacje prawne – 73%
- Niska wydajność szkolnego sprzętu – 66%
- Tworzenie treści dyskryminujących lub nawołujących do nienawiści – 61%
Kompetencje nauczycieli w zakresie AI
Z raportu wynika, że aż 75% nauczycieli nigdy nie używało GSI w celach edukacyjnych. Prywatnie jednak korzystało z niej wielokrotnie 24% nauczycieli. Prof. Pyżalski podkreśla, że prywatne używanie AI nie oznacza gotowości do jej wykorzystania edukacyjnego. Zaznacza, że potrzebne są konkretne kompetencje edukacyjne, aby efektywnie stosować tę technologię w praktyce szkolnej.
Dlaczego nauczyciele sięgają po GSI?
Kluczowymi motywacjami dla nauczycieli korzystających z AI w pracy są:
- Oszczędność czasu na przygotowanie testów i materiałów dydaktycznych (43%)
- Pomoc w dokumentacji szkolnej (28%)
- Ułatwienie korespondencji z rodzicami (20%)
- Personalizacja nauczania dla uczniów z różnorodnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym uczniów neuroatypowych i cudzoziemców (28%)
GSI pomaga również prowadzić zajęcia dotyczące etycznych aspektów korzystania z technologii oraz automatyzować rutynowe zadania, co jest dużą zaletą dla obciążonych obowiązkami nauczycieli.
Potencjalne korzyści AI w edukacji
Nauczyciele dostrzegają istotne pozytywne aspekty korzystania z AI:
- Łatwiejszy dostęp do wiedzy dla uczniów (73%)
- Wsparcie dla uczniów szczególnie uzdolnionych (65%)
- Ułatwienie nauki języków obcych (65%)
- Bardziej kreatywne podejście do nauczania, zwiększające atrakcyjność lekcji (48%)
Rekomendacje eksperckie dr. hab. Jacka Pyżalskiego
Dr Pyżalski sugeruje, by nauczyciele:
- Uczyli się od siebie nawzajem, jak mądrze stosować GSI
- Edukowali uczniów na temat AI, jej funkcjonowania, możliwości, ograniczeń oraz konsekwencji użycia
- Ostrożnie podchodzili do wykorzystywania AI w komunikacji interpersonalnej, aby nie osłabić prawdziwych relacji międzyludzkich
Podkreśla również, że AI powinna być narzędziem wspierającym, a nie zastępującym nauczyciela. Ważne jest, by nauczyciele wykorzystywali AI tylko w zadaniach, które sami potrafią wykonać, aby móc odpowiednio ocenić efekty pracy technologii.
Szerszy kontekst: nieunikniona rewolucja AI
David Lisnard, autor tekstu „ChatGPT. Problem jest w innym miejscu” podkreśla, że choć innowacje, jak AI, przynoszą istotne ryzyko, nie można ich odrzucać, ponieważ niosą ogromne możliwości rozwojowe. Kluczowe są wolność, odpowiedzialność, kultura i krytyczne myślenie oraz ochrona godności ludzkiej.
Podsumowując, raport NASK pokazuje, że choć GSI budzi istotne obawy nauczycieli, odpowiednio wykorzystana może znacząco usprawnić proces edukacyjny, pod warunkiem świadomego i odpowiedzialnego jej stosowania. Wymaga to jednak odpowiednich regulacji, rozwijania kompetencji cyfrowych nauczycieli oraz ciągłego dialogu społecznego na temat przyszłości edukacji w dobie technologicznej rewolucji.